Τοποθεσία: Το Μοναστήρι είναι χτισμένο σε μια κατηφορική πλευρά της Αηδονόρραχης με εξαίσια θέα προς την τεχνητή Λίμνη των Κρεμαστών και τα βουνά του Βάλτου και βρίσκεται στην Τοπική Κοινότητα Τριποτάμου στο Δήμο Αγράφων. Ιστορία: Η παράδοση τοποθετεί την ίδρυση του Μοναστηριού στις αρχές του 12ου αιώνα, συγκεκριμένα στο 1111μΧ.
Πολλοί παλαιοί το αποκαλούσαν «Βασιλικό» και πίστευαν πως χτίστηκε από την Αγία Θεοδώρα, όμως έζησε 100 χρόνια αργότερα άρα κτητόρισσά του δεν μπορεί να είναι, αλλά ίσως βοήθησε να αναδειχθεί.
Από το «βασιλικό» Μοναστήρι πρέπει να προέρχεται η ψηφιδωτή Ιερά Εικόνα της «Άκρας Ταπείνωσης» (12ος – 13ος αιώνας) που σώζεται μέχρι σήμερα ως θησαυρός στο σκευοφυλάκιο της Μονής.
Ακόμη από το παλαιό Μοναστήρι απέμεινε το όνομα Τατάρνα ή Τετάρνα.
Χωρίς να είναι βέβαιο, σημαίνει “χώρος συγκέντρωσης ανθρώπων ή ζώων”.
Μετά τα δύσκολα χρόνια που ήρθαν και την καταστροφή που υπέστη το Μοναστήρι από τους Τούρκους, το 1555 χτίζεται ξανά από τους ιερομόναχους Μεθόδιο και Δαβίδ. Το Μοναστήρι στήθηκε μεγαλόπρεπο, αυτό φαίνεται και από τη διαθήκη του Δαβίδ που γράφτηκε το 1556 σε περγαμηνή που αναφέρει ότι έγινε αυτό το εξαίσιο έργο.
Τον ίδιο χρόνο, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Διονύσιος με σωζόμενο σιγίλιο ανακηρύσσει τη Μονή Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική.
Στο σιγίλιο αυτό την ονομάζει Παναγία Φανερωμένη, αυτό αποτελεί τεκμήριο ότι κάποια εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης βρέθηκε εκεί.
Το Μοναστήρι άρχισε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο την εποχή εκείνη. Οι οπλαρχηγοί του Αρματολικιού των Αγράφων και του Βάλτου είχαν το Μοναστήρι «Κονάκι».
Ακόμη υπήρξε ορμητήριο για πολλούς απελευθερωτικούς αγώνες. Ακόμη και ο Μεγάλος Διδάσκαλος του γένους Ευγένιος ο Αιτωλός, χειροτονείται διάκονος το 1615 στο Μοναστήρι. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης το 1650 στέλνει ένα ασημένιο δισκοπότηρο στη Μονή.
Αργότερα, το 1823 ο Κουρτ Πασάς βάζει φωτιά στο Μοναστήρι , ό,τι σώθηκε όμως από τους Τούρκους καταστράφηκε από τους Βαυαρούς. Ποδοπάτησαν τα ιερά κειμήλια και τα άγια λείψανα. Το Μοναστήρι αρχίζει να χτίζεται ξανά το 1840 από Τζουμερκιώτες μάστορες. Η τελευταία ανοικοδόμηση: Τα χρόνια της ζωής του δεν υπήρξαν πολλά, διότι το 1963 βίαιη κατολίσθηση τάραξε το Μοναστήρι. Τα πάντα κατέρρευσαν, χάθηκε και το ξυλόγλυπτο τέμπλο, όπως και η Αγία Τράπεζα. Οι κάτοικοι κατάφεραν να σώσουν αρκετά ιερά κειμήλια. Η επόμενη ανοικοδόμηση του Ναού, νοτιότερα του παλαιού αρχίζει το 1969. Κάτω από το καθολικό χτίζεται Ναός αφιερωμένος στους τοπικούς Αγίους της Ευρυτανίας και νότια ανεγέρθη Ναός εις Μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, ο οποίος ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης ξυλόγλυπτης βασιλικής. Κειμήλια: Σπάνια και πολύτιμα κειμήλια σώζονται στις δύο μεγάλες αίθουσες του Μοναστηριού , όπως: η εικόνα της «Άκρας Ταπείνωσης», ο Αργυροχρυσομεταξοκεντημένος επιτάφιος του 1584, έργο του Αρσένιου Μοναχού, σταυροί ξυλόγλυπτοι αργυροί, Άγια Ποτήρια, Ιερά Ευαγγέλια (τον πρώτο κάνδηλα που αφιέρωσε ο ήρωας Κατσαντώνης). Υπάρχουν ακόμα χειρόγραφα μεγάλης αξίας όπως οι λόγοι του Γρηγόριου του Θεολόγου. Αξιόλογη είναι και η βιβλιοθήκη της Μονής. Άλλος θησαυρός είναι και τα Άγια Λείψανα που φυλάσσονται σε αργυρές Λειψανοθήκες στο καθολικό της Μονής.
Γιορτή Μονής Παναγίας Τατάρνας: Το Μοναστήρι πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Πηγή: Αρχιμανδρίτη Δοσιθέου