Τοποθεσία

Η Τ.Κ. Βραγγιανών βρίσκεται σε υψόμετρο 1080 μ., κάτω από τις σκληρές δαντελωτές κορυφές του Τσεκούρα και του Καταραχιά είναι τα Μεγάλα Βραγγιανά. Η ονομασία τους προέρχεται , συμφώνα με μια εκδοχή από τη βυζαντινή οικογένεια των Βρανάδων ή με άλλη από τους Φράγγους. Συνοικισμοί του χωριού είναι το Βαλάρι, η Καρυά, η Κουστέσα, ο Έλατος και τα Κριθάρια. Είναι ένα ορεινό χωριό, πανέμορφο, ιστορικό και παραδοσιακό, βυθισμένο στην πιο παρθένα, αμόλυντη και επιβλητική φύση με όλη τη θεία μεγαλοπρέπειά της.Υπάγεται στον ιστορικό, ορεινό και ιδιάζοντα Δήμο Αγράφων, του Νομού Ευρυτανίας. Έχει έκταση 42 τετ. χλμ. και οι μόνιμοι σήμερα κάτοικοί του δεν ξεπερνούν τους δεκαπέντε. Όταν έρχεται το καλοκαίρι σφύζει από ζωή και αναγεννάται.

Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του Ν. Ευρυτανίας και συνορεύει: Βόρεια με τα χωριά,Πετρίλο, Καρβασαρά, Καρίτσα και Μπελοκομίτη. Νότια με τα Άγραφα και το Τρίδενδρο. Ανατολικά με τις ονομαστές Νιάλες των Αγράφων και το μεγάλο δασοσκέπαστο τσιφλίκι του Μαλαμούλη και Δυτικά το όμορφο και το πιο ομαλό χωριό της περιοχής, Τροβάτο. Περιβάλλεται και στεφανώνεται από τις ξακουστές, ψηλές, αλπικές κορυφές της οροσειράς των Αγράφων: Μπουρλέρο και Αρχόντω με το υψόμετρο 2.080 μ. Στοιχειό (Πλάκα) 2.018 μ. Καταρραχιάς και Τσεκούρας 2020 μ. που φέρουν τα ονόματα κλεφτών του οπλαρχηγού των Αγράφων Δίπλα (1790-1800), Γκινέτσι 1.750 μ., Ντεληδήμο και Αφορισμένη 2.164 μ., Σημαία 1.650 μ., Ίταμος 1.450 μ.

Συνοπτικά Ιστορικά Στοιχεία

Στο χωριό αυτό το 1662 είχε ιδρυθεί από τον Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό η ονομαστή Σχολή του Γένους, το “Ελληνομουσείο” των Αγράφων για ανώτερη μόρφωση, απ΄όπου ξεπήδησαν σπουδαία ονόματα δασκάλων εμψυχωτών του γένους. Σώζεται μέχρι σήμερα το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής , με εικόνες του 1647 και κοντά σ΄αυτή, η πηγή “Φοντάνα” το δροσερό νάμα της οποίας δρόσιζε τον ευγενικό εκείνο δάσκαλο του γένους και στην όποια αφιέρωσε μια όμορφη επιγραφή.

Από τα Βραγγιανά καταγόταν ο αγαπημένος μαθητής του Γιαννούλη, Αναστάσιος ο Γόρδιος, που συνέχισε το διδακτορικό του έργο στη Σχολή ως θάνατό του, το 1729. Στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, απέναντι από τα Βραγγιανά, το μονό απομεινάρι της παλιάς δόξας, είναι οι τοιχογραφίες και οι εικόνες του σπουδαίου ζωγράφου Ιωάννου και των παιδιών του

Ονομασία χωριού:

Από την αρχαία εποχή των Δολόπων δε γνωρίζουμε καμία ονομασία του χωριού. Το σημερινό και επικρατέστερο όνομά του προέρχεται από το επώνυμοτης πλούσιας Βυζαντινής οικογένειας ΒΡΑΝΑ, η οποία θρυλείται, ότι είχε χιλιάδες γιδοπρόβατα, απροσμέτρητες καλλιεργήσιμες εκτάσεις και μεγάλους λιβαδότοπους για τα ζώα και η οποία κατείχε και νέμονταν την περιοχή κατά τη θερινή περίοδο. Ο Όσιος Ευγένιος και ο Βραγγιανίτης Μεγάλος Δάσκαλος του Γένους Γόρδιος, στις χιλιάδες επιστολές τους αναγράφουν το όνομα ΒΡΑΝΙΑΝΑ. Από το 1860 ονομάζεται επίσημα πλέον από το ελληνικό κράτος ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ σε διοριστήριο έγγραφο του αναπληρωτή ληξίαρχου Κ.Δ. Ιωάννου.

Ο επιθετικός προσδιορισμός ΜΕΓΑΛΑ ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ οφείλεται στη λαμπρή ιστορία του και στη μεγάλη έκτασή του. Στην περιοχή της Αργιθέας, Καρδίτσας, υπάρχει συνώνυμο χωριό Μικρά Βραγκιανά με τον επιθετικό προσδιορισμό «Μικρά» και με το ρινικό σύμπλεγμα (γκ) και όχι (γγ). Ιδρύθηκε από Μεγαλοβραγγιανίτες κτηνοτρόφους, οι οποίοι πήγαιναν και ξεχείμαζαν εκεί τα κοπάδια τους, γιατί το μέρος το χειμώνα ήταν κατάλληλο για τη διαχείμανση των ζώων τους. Έκτοτε παρέμειναν εκεί ονομάζοντας το νέο χωριό τους ΜΙΚΡΑ ΒΡΑΓΚΙΑΝΑ.

Αξιοθέατα:

Ο κάθε επισκέπτης στα Βραγγιανά μπορεί να επισκεφτεί και να προσκυνήσει τα ιεράκειμήλια του χωριού, στον αρχαίο Ι. Ν. του Αγίου Δημητρίου (1550), στον οικισμό Στανάδες, στην Ι.Μ. Αγίας Παρασκευής (1580), όπου και η σεπτή Κάρα του Γορδίου, στον Άϊ-Γιάννη το Θεολόγο (1590), στον Απάνω Μαχαλά και μέρος των θαυματουργών λειψάνων των Αγίων: Χαραλάμπους, Μόδιστου, Νικήτα και Τρύφωνος σε αργυρή λειψανοθήκη στον Ι. Ν.του Αγίου Γεωργίου.
Επίσης μπορεί να δει και τα ερείπια των ανασκαφικών ερευνών, τον κλιμακωτό πορολιθοβήμα διδασκαλίας και τις ορειχάλκινες προτομές των Μεγάλων Δασκάλων του Γένους, Ευγενίου και Γορδίου, στο προαύλιο της Ι. Μ. της Αγίας Παρασκευής, της Σχολής της Γούβας Βραγγιανών – Ελληνομουσείον Αγράφων (βλέπε παρακάτω αναλυτικά). Οι παραπάνω εκκλησίες κοσμούνται από περίτεχνα ξυλόγλυπτα και χειροποίητα τέμπλα, εικόνες και τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας.

Στον οικισμό Βαλαρίου επισκέψιμες εκκλησίες είναι η Παναγία και το νεόδμητο ναΐδριο του Αγίου Χαραλάμπους. Μπορεί ο επισκέπτης να διανυκτερεύσει στον εκκλησιαστικό ξενώνα, έργο του ευλαβούς Βαλαριώτη ιερέα, π. Παναγιώτη. Στον οικισμό Κουστέσας υπάρχει ο Ι. Ν. Αποστόλου Παύλου (1966-69), έργο προσωπικής εργασίας των φιλόπονων και ευσεβών κατοίκων με πρωτοβουλία του δραστήριου δασκάλου Π.Ε. κ. Τσιαλιαμάνη Θεοδοσίου (1964-69).

Αξιοθέατοι τόποι είναι:
το οροπέδιο Βοϊδολίβαδο, η Τσαπαλάτη, τα Τηγάνια, η Αρχόντω, η Κοιμωμένη, οι Νιάλες, η Πλαλήστρα, η Γούβα, ο Ίταμος, η Ψηλόραχη, η αείροος Μάνα Νερού, ο οικισμός Έλατος, οι ποταμοί, Βραγγιανίτικος και Κουστεσιώτικος, η Γη Πιασμένη,τα τοξωτά γεφύρια, Κακού και Δένδρου, οι υδρόμυλοι, Βασίλη Μουστάκα και Σωτήρη Παρθένη (†), οι Αϊ-Λιάδες Ιτάμου και Τσιλιτούρας, η Καλημπλιά και όλος ο πανέμορφος και αμόλυντος τόπος των ιστορικών Βραγγιανών.

Η πρώτη θεία ευλογία και χάρις είναι το πανέμορφο, ειδυλλιακό και πεντακάθαρο φυσικό περιβάλλον, το οποίο αποτελεί κριτήριο καθαρότητας πανευρωπαϊκά. Και στην παραδεισένια αγκαλιά του το ιστορικό και γραφικό χωριό, Μεγάλα Βραγγιανά, το οποίο αποτελεί μια πολύ σημαντική πολιτιστική εστία και τόπο ιερών κειμηλίων και προσκυνημάτων, τα οποία εμπνέουν θαυμασμό, σεβασμό, αγάπη και ευλάβεια στους ενσυνείδητους επισκέπτες.

Επιπλέον στοιχεία για τα αξιοθέατα:

• Το αρχαιότερο ιερό κειμήλιο είναι ο Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου (1550). Βρίσκεται στον οικισμό Στανάδες και είναι δωρεάν του μεγαλοτσέλιγκα Στάνου, που κατοικούσε στον οικισμό, που φέρει και σήμερα το όνομά του. Η εκκλησία έχει ένα ωραίο τέμπλο και τοιχογραφίες μόνο στο Ιερό Βήμα. Στη νότια πλευρά η τετράστιχη επιγραφή:

1. Ούτος ο ναός όνπερ βροτεί οράτε

(ο ναός που βλέπετε θνητοί άνθρωποι)

2. του μεγαλομάρτυρος / υπάρχει Δημητρίου

(Ανεγέρθηκε στη μνήμη του μεγαλομάρτυρος Δημητρίου)

3. Όστις εισελθών της πύλης άτερ δόλου

(Όποιος περνά την πόρτα του χωρίς πονηριά).

4. Ραδίως εύρη την νοητήν του πόλου

(Εύκολα θα βρει τον ουράνιο δρόμο)

Και στη δυτική πλευρά υπήρχε η τρίστιχη επιγραφή:

5. Ει μεν φύλος πέφυκας είσελθε χαίρων

(Αν είσαι φίλος πέρασε με χαρά)

6. Ει δε εχθρός και βάσκανος και γέμων δόλου

(Αν είσαι εχθρός και υβριστής και γεμάτος πονηριά)

7. Πόρω-πόρω πέφυγε της πύλης ταύτης

(Φύγε πολύ μακριά από αυτήν την πόρτα).

(Από το βιβλίο του Χριστόφορου Δ. Αλεξάκη, ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ ΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ

ΑΓΡΑΦΩΝ, 1990, σελ. 234).

• Σπουδαίο ιερό κειμήλιο είναι η Ι. Μ. Αγίας Παρασκευής, όπου για εκατό περίπου χρόνια λειτούργησε η περίφημη Σχολή Γούβας Βραγγιανών ή Ελληνομουσείον Αγράφων το 1661-1770 από τον Όσιο Ευγένιο τον Αιτωλό. Η εκκλησία χτίστηκε το 1580. Κοσμείται από ένα περίτεχνο, ξυλόγλυπτο τέμπλο, από εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας και θαυμάσιες τοιχογραφίες. Κάτω από την εικόνα του Χριστού, στο τέμπλο, υπάρχει γραμμένο Ηρωελεγείον, το οποίο μας πληροφορεί, ότι ο Ευγένιος ξεκίνησε την κατασκευή του τέμπλου, τη συνέχισε ο Αναστάσιος Γόρδιος και ο Χριστόφορος και το τελείωσε ο μεγαλοτσέλιγκας Στάνος. Οι τοιχογραφίες είναι προσφορά των μεγάλων οικογενειών Αρμάγου και Αυγέρη. Είχε πολλά κελιά, υπνοδωμάτια για τους μαθητές και την περιώνυμη Σχολή Γούβας Βραγγιανών με τη μεγάλη της βιβλιοθήκη από 4.000 βιβλία. Εκεί φυλάσσεται σε αργυρή λειψανοθήκη η Κάρα του Αναστασίου Γορδίου, για τον οποίο ο Σύλλογος «Αναστάσιος Γόρδιος», με τον πρόεδρό του κ. Χρήστου Γεώργιο και το Δ.Σ. έχει προβεί στις απαραίτητες πρωτοβουλίες και παραστάσεις για την αγιοκατάταξή του, αφού οι θεοσεβείς, απλοί άνθρωποι εδώ και πολλά χρόνια τον προσκυνούν ως άγιο και ασπάζονται τη σεπτή του Κάρα.
• Ο υπεραιωνόβιος πλάτανος στον Άϊ-Γιάννη (εφυτεύθη το 1783) ,υψωμένος, με ολονύκτια θεία λειτουργία, υπάρχει επάνω του γραμμένη η χρονολογία φύτευσής του (1783), στη νότια πλευρά του ναού, λίγο δεξιά από το παράθυρο και πάνω. Η σημερινή του ηλικία φτάνει τα 232 συναπτά έτη.
• Άλλη μια παλιά, ιερό κειμήλιο, εκκλησία ιστορικής, ανεκτίμητης αξίας είναι ο Ι. Ν. του Ιωάννου του Θεολόγου, στον Απάνω Μαχαλά. Χτίστηκε το 1590 και αγιογραφήθηκε το 1646 με δωρεά της μεγάλης οικογένειας Λούτζου. Πίστευαν, όπως και σήμερα, ότι προστατεύει το χωριό από το χαλάζι, καθώς και ο υψωμένος πλάτανος, που βρίσκεται στο προαύλιο.
• Πολύ παλιά προστάτης του χωριού ήταν ο προφήτης Ελισαίος, του οποίου τα ερείπια βρίσκονται νότια του Απάνω Μαχαλά μέσα στα έλατα. Η αγιογράφηση έγινε με προσφορά του άρχοντα του οικισμού Χρήστου Τσαναρέα το 1649 και οι έξι εικόνες του τέμπλου είναι δωρεά του Βραγγιανίτη άρχοντα ΔημητρίουΜπούνου. Επίσης μεγάλη εντύπωση παρουσιάζει το ιδιάζον, περίτεχνο με λεπτοδουλεμένα σανιδάκια ταβάνι.
• Άλλο ένα αξιομνημόνευτο και θαυματουργού ιερό κειμήλιο, το οποίο βρίσκεται στον Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου, Βραγγιανών είναι η αργυρή λειψανοθήκη των Αγίων: Χαραλάμπους, Μόδιστου, Νικήτα και Τρύφωνος με την επιγραφή:

ΘΗΚΗ ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΘΕΙΣΑ ΔΑΠΑΝΗ ΜΕΝ ΤΩΝ ΑΕΙΜΝΗΣΤΩΝ ΠΑΠΑ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΙ

ΓΕΩΡ(ΓΙΟΥ) ΠΑΠΑ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΔΙΑ ΙΩΑΝ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ 1882
ΙΟΥΛ(ΙΟΥ) 20. Εφ. «ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ», Δεκ. 2013, Κων/νος Σπ. Τσιώλης

Ο εγγονός του μακαριστού παπα-Χρήστου Στούμπου, Γιάννης Παπαδόπουλος (Γιάννης Παπάς 94 ετών), με πληροφόρησε, πως ο παππούς του μαζί με το Γιάννη Αντωνίου πήγαν πεζή σε κάποιο χωριό της Καρδίτσας και πήραν μικρό και συμβολικό μέρος οστών των Αγίων, τα οποία έφεραν πρώτα στο χωριό κι έπειτα στην Καρδίτσα, όπου τα τοποθέτησαν σε αργυρή θήκη, όπως αναγράφεται και στην παραπάνω επιγραφή. Είναι πράγματι θαυματουργό κειμήλιο. Λυτρώνει, θεραπεύει και παρηγορεί τους ενσυνείδητους πιστούς. Γι’ αυτό προσκυνούν με ευλάβεια τα ιερά οστά, τα οποία είναι μέρος των ευκλεών σκηνωμάτων των Αγίων και αποτελούν εθνική και θρησκευτική παρακαταθήκη.

Πιστός φύλακας και προστάτης όλων των εκκλησιών, τις οποίες λειτουργεί και φροντίζει, καθώς και τα θαυματουργά και αρχαία ιερά κειμήλια, είναι ο ευλαβέστατος και πανεπιστημιακά καταρτισμένος ιερέας του χωριού μας π. Κων/νος Κουτσουπιάς.

Εκδηλώσεις:

Το καλοκαίρι μπορείτε να χαρείτε χορεύοντας και τραγουδώντας με παραδοσιακή δημοτική μουσική και τραγούδια στα διασκεδαστικά πανηγύρια και ανταμώματα του χωριού και των οικισμών του:

Στις 29 Ιουνίου, Πέτρου και Παύλου, στην Κουστέσα, στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία, στον Αϊλιά Βραγγιανών, στις 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής, στα Βραγγιανά, το τελευταίο Σάββατο του Ιουνίου, στον Άγιο Αντώνιο Δένδρου, στις 15 Αυγούστου, της Παναγίας, στο Βαλάρι και στις 24 Αυγούστου, του Αγίου Κοσμά, στον Έλατο Βραγγιανών. Στα Βραγγιανά οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι συνεργάζονται πλέον ενωτικά και αποτελεσματικά ως ένας Σύλλογος, ένα χωριό, «Αναστάσιος Γόρδιος», σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης στο Μεγαλοβραγγιανίτη Δάσκαλο του Γένους, Αναστάσιο Γόρδιο (1654-1729).

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Βραγγιανιτών «Αναστάσιος Γόρδιος» και οι συνοικιακοί Σύλλογοι, σε συνεργασία με το Δήμο Αγράφων πραγματοποίησαν στον ιερό χώρο της Αγίας Παρασκευής μια ιστορική και Αναπτυξιακή Διημερίδα (25-26/7/2001), στη μνήμη του Οσίου Ευγενίου (1596-1682) και μια ημερίδα στη μνήμη του Μεγαλοβραγγιανίτη Μεγάλου Δασκάλου του Γένους, Αναστασίου Γορδίου (1654-1729) με θέμα: «Ο Αναστάσιος Γόρδιος και η περιοχή των Αγράφων». Επίσης έχουν γίνει και πολλές άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις σε ένδειξη σεβασμού, αναγνώρισης, ανάδειξης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.

Διαμονή:

Για άνετη και φιλόξενη διανυκτέρευση υπάρχει ο ξενώνας του κ. Δημητρίου Μπάμπη. Εναλλακτικά μπορείτε να μείνετε στους παραδοσιακούς ξενώνες στο χωριό Άγραφα ή στα Επινιανά. (Δείτε περισσότερα στοιχεία για τη διαμονή σας στο Δήμο Αγράφων στο μενού ¨Τουρισμός¨ πανω δεξιά)

Που να φάτε:

Στο Γιάννη Χρήστου, στο Σταυρό, στην Παναγιώτα Αλεξάκη, στο Γιώργο Παρθένη (AM- STEL), στον Κώστα Τσιώλη στις Στανάδες, στους αδελφούς Στούμπου, στην όμορφη Κουστέσα, και στο μαγαζί του Συλλόγου στον οικισμό Βαλάρι.

Πρόσβαση:

Η πρόσβαση στα Βραγγιανά μπορεί να γίνει με Ι.Χ. αυτοκίνητο με τις εξής διαδρομές: Καρδίτσα-Φράγμα Ν. Πλαστήρα – Έλατος – Βραγγιανά χλμ. 58 (τα 8 χωματόδρομος), Καρδίτσα – Κρυονέρι – Καλύβια Πεζούλας – Νεοχώρι – Μπελοκομίτη – Έλατος – Βραγγιανά χλμ. 62 (τα 8 καλός χωματόδρομος). Καρδίτσα – Μουζάκι – Πευκόφυτο – Πετρίλο – Τρία Σύνορα – Κουστέσα – Βραγγιανά χλμ. 74 (14 χλμ. χωματόδρομος), Καρπενήσι – Κερασοχώρι – Κρέντη – Βαρβαριάδα – Τρίδενδρο – Δένδρο – Βραγγιανά χλμ. 100 (40 χλμ καλός χωματόδρομος).

Όλες οι διαδρομές είναι εντυπωσιακές, απολαυστικές και ποικιλόμορφες. Ιδιαίτερα η διαδρομή από Καρδίτσα – Βραγγιανά είναι συναρπαστική, καταπληκτική περνώντας από το φράγμα Ν. Πλαστήρα με θέα την ομώνυμη τεχνητή λίμνη, μέσα από δασιά ψηλά έλατα, λυγερόκορμες οξιές με τα μυτερά ωοειδή φύλλα, θεόρατους γκρεμούς, ψηλά, σπανά βουνά, στάνες, ποτάμια, με μονότοξα γεφύρια, φυσικές πηγές με κρουσταλλένια νερά κι ένα παραδεισένιο φυσικό περιβάλλον μοναδικήςκαθαρότητας και ομορφιάς.

Όμορφοι είναι όλοι οι τόποι όταν τους κοσμούν καλοί ανθρώποι!

Υπάρχουσες λειτουργικές, επισκέψιμες εκκλησίες:

Άγιος Δημήτριος (1550), Αγία Παρασκευή (1580), Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (1590), Άγιος Γεώργιος, Αγίων Ταξιαρχών, Άγιοι Ανάργυροι, Παναγία, Παναγία και Προφήτης Ηλίας (Βαλάρι), Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Νικόλαος, Άγιος Παύλος και Αγία Τριάδα (Κουστέσα), Άγιος Αντώνιος (Δένδρος), Προφήτης Ηλίας και Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Έλατος).

Ερειπωμένες εκκλησίες:

Μοναστηριακές, Αγία Μαρίνα, Αγία Βαρβάρα, Αγία Κυριακή Αγία Τριάδα, Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ή Καυσοκαλυβίτης, Άγιος Νικόλαος Κακού, Αγία Παρασκευή, Πνευματικάτα, Άγιοι Απόστολοι και η Παναγία – παζάρι, η οποία ήταν ο Μητροπολιτικός Ναός του χωριού και ο μοναδικός με καμπάνα αξίας. Όλες οι άλλες εκκλησίες είχαν μεταλλικά ή ξύλινα σήμαντρα.

Εκεί το 15/Αύγουστο γινόταν μεγάλο πανηγύρι με οχταήμερο παζάρι ζώων και προϊόντων.Τις πρώτες μέρες η εκκλησία, φιλοξενούσε τον κόσμο προσφέροντας το φαγητό από δωρεές των κτηνοτρόφων ή από ενοίκιατων εκκλησιαστικών βοσκότοπων.

Ιστορικά Στοιχεία

Αρχαία Χρόνια:

Στα προχριστιανικά χρόνια οι Αγραφιώτες λάτρευαν το Διόνυσο, τον Οδυσσέα, τη θεά Αρτέμιδα, τη Διώνη, βασίλισσα των θεών και την Αθηνά.Το 321 μ.Χ. φαίνεται πως διαδόθηκε πλέον η χριστιανική πίστη με την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, μέσω των Επισκόπων, Διόδωρου και Ηλιόδωρου Τρίκκης (Τρικάλων), οι οποίοι υπήρξαν μέλη της Ιεράς Συνόδου.

Από τα αρχαία χρόνια η ευρύτερη περιοχή των Αγράφων, συνεπώς και τα Βραγγιανά, κατοικούνταν από την ελληνική φυλή τους Δόλοπες, οι οποίοι με αρχηγό τους το Φοίνικα, παιδαγωγό του Αχιλλέα και υπό την ηγεσία του πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο το 1180 π.Χ. Λέγεται μάλιστα, πως ήταν πολύ θαρραλέοι και άριστοι τοξότες καλύτεροι από τους Δαναούς ιπποδαμαστές: «Θρασύν όμιλον σφενδονάσαι, ιπποδάμων Δαναών βέλεσι πρόσφορον». Το 196 π.Χ. οι Ρωμαίοι τους παραχώρησαν σαν αυτονομία.

Επί Τουρκοκρατίας:

Στα χρόνια του εικονομάχου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κων/νου Κοπρώνυμου (741- 745) οι Αγραφιώτες, μη υπακούοντες στην αυτοκρατορική διαταγή να αφαιρέσουν τις εικόνες από τις εκκλησίες, σκότωσαν τους απεσταλμένους του αυτοκράτορα ως ασεβείς και ιερόσυλους. Οργισθείς ο εικονομάχος Βασιλιάς διέγραψε από το χάρτη της αυτοκρατορίας την περιοχή, η οποία από τότε πήρε το πασίγνωστο όνομα Ά γ ρ α φ α!  Με αυτόν τον τρόπο οι Αγραφιώτες απόκτησαν προνόμια αυτονομίας και αυτοδιοίκησης, τα οποία οριστικοποιήθηκαν με την ιστορική συνθήκη του Ταμασίου στις 10 Μαΐου 1525 και επί Τουρκοκρατίας.

Τα ζοφερά χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες εγκατέλειψαν τους τουρκοκρατούμενουςκάμπους κι έπιασαν τα ψηλά και απάτητα βουνά, όπου χαίρονταν τη λευτεριά τους. Τα Βραγγιανά το 16ο αιώνα παρουσίασαν μεγάλη αύξηση πληθυσμού, γύρω στις 3.500 κατοίκους και γνώρισαν μεγάλη οικονομική και πνευματική ακμή. Διατήρησαν την Ορθόδοξη πίστη, τη γλώσσα και τα ήθη και έθιμά τους αναλλοίωτα.

Μετά την άλωση της Πόλης, την 29η Μαΐου 1453, οι χριστιανικές οικογένειες εγκατέλειψαν τις τουρκοκρατούμενες περιοχές, γιατί δεν άντεχαν τη δουλεία και την κτηνώδη συμπεριφορά  του απάνθρωπου και βάρβαρου Τούρκου κατακτητή. Ήρθαν και κατοίκησαν στις ελεύθερες ορεινές περιοχές, χτίζοντας αρχοντόσπιτα και διώροφους τετράγωνους πύργους όπως των: Πολυζαίων ή Χατζηπολυζαίων, Παπαδοπουλαίων, Αλεξαίων, Μαυροταίων, Αρχόντως Σταθούλας, γερο-Κούτη, παπα-Ρίζου, Λούτζου, Μπούνου, Βλαχλή ή Μορφέση, Τσαναρέα, Καψάλη, Χύτα ή Αντωνίου, Παρθεναίων και γερο-Λουκά. Σήμερα δεν υπάρχουν ούτε τα  ερείπια αυτών των ιστορικών πύργων. Με τα υλικά τους κτίστηκαν νεότερες κατοικίες. Ο πιο ψηλός πύργος ήταν κτισμένος κοντά στο Μητροπολιτικό ναό της Παναγίας, το ονομαστό Διοικητήριο, που φιλοξένησε Επισκόπους και τους κλεφταρματωλούς Μπουκουβαλαίους, τον Κατσαντώνη και τον Καραϊσκάκη. Εκτός από τα αρχοντόσπιτα και τους πύργους οι θεοσεβείς Βραγγιανίτες το 1400 με 1770 ανήγειραν και ιστόρισαν λαμπρούς, περικαλλείς ναούς, οι οποίοι μαρτυρούν την οικονομική και πνευματική άνθιση του παρελθόντος, αλλά και την αληθινή, αστείρευτη πίστη τους.

Από το 1460 επικράτησε το αρματολίκι στ’ Άγραφα με πρώτο το μικρό Αγραφιώτη Χορμόπουλο και στη συνέχεια με τους Μπουκουβαλαίους, το Δίπλα, τον πρωτομάρτυρα και  ήρωα Κατσαντώνη, το Λεπενιώτη, τον αρχιστράτηγο της παλιγγενεσίας Γεώργιο Καραϊσκάκη και τους περιώνυμους Ανδρούτσο, Τσόγκα και Στουρνάρα. Με τους κλέφτες και αρματολούς αγωνίστηκαν και πάρα πολλοί απλοί, λαϊκοί Αγραφιώτες.

Τα χωράφια, τα δάση και οι βοσκότοποι ανήκαν επί Τουρκοκρατίας στους Τούρκους αξιωματούχους, οι οποίοι τα πωλούσαν ή τα δώριζαν στους Τουρκόφιλους Έλληνες με τα γνωστά τουρκικά κιτάπια (συμβόλαια), τα οποία είναι και σήμερα νομικά ισχυρά και σεβαστά από την Πολιτεία.

Το χωριό μας το διοικούσαν οι εκλεγμένοι προεστοί, οι οποίοι είχαν διοικητικά και αστυνομικά καθήκοντα, καθώς και την ευθύνη να μαζεύουν τους φόρους και να του στέλνουν στο Σουλτάνο.

Ευγένιος Γιαννούλης και η Σχολή της Γούβας Βραγγιανών ή Ελληνομουσείον Αγράφων

Το 1661 οι φιλοπρόοδοι Βραγγιανίτες έστειλαν τους προεστούς τους στο Καρπενήσι και προσκάλεσαν τον εγνωσμένου κύρους, ήθους και γνώσης Μεγάλο Δάσκαλο και ιδρυτή της Σχολής Καρπενησίου, Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό (1596-1682), όπως έρθει στα Βραγγιανά να μονάσει πλέον ήσυχα και παράλληλα να φωτίσει τους διψασμένους για ανώτερη μόρφωση νέους της ευρύτερης περιοχής των Αγράφων και όχι μόνο. Αποδεχόμενος ευχαρίστως την τιμητική πρόταση, ήρθε στα Βραγγιανά, στο νέο του κελί, το οποίο είχαν ετοιμάσει οι κάτοικοι κοντά στην Ι. Μ. της Αγίας Παρασκευής, στην «ηλιοστερή» Γούβα αρχικά και αργότερα δίπλα στο σημερικό μονόκογχο ομώνυμο ναΐδριο. Οι κάτοικοι τον υποδέχτηκαν με μεγάλη χαρά και ενθουσιασμό: «Πολλοίς παρά των εγχωρίων και πάντων των εν Αγράφοις οικούντων της δεξιώσεως τυχών». Αν και γέρος πια, ο Ευγένιος, είχε αγέραστη, άκαμπτη και αδάμαστη θέληση και ακλόνητη Ορθόδοξη πίστη. Λάτρευε την πατρίδα και αγαπούσε πολύ τους ανθρώπους. Ήταν δε μύστης, βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και άριστος χειριστής του γραπτού λόγου.

Με τη συμπαράσταση και την οικονομική βοήθεια των εχόντων Βραγγιανιτών του εσωτερικού και του εξωτερικού ίδρυσε, συγκρότησε και λειτούργησε την περίφημη Σχολή  της Γούβας Βραγγιανών ή Ελληνομουσείον Αγράφων, δηλαδή ενδιαίτημα των Μουσών, που ενέπνεαν το πνεύμα και προστάτευαν τα γράμματα και τις τέχνες. Μέσα στο Ελληνομουσείο εκφραζόταν η θεία έμπνευση, η οποία φώτιζε, ενδυνάμωνε και εμφυσούσε πνοή δημιουργίας στους ένθερμους ζήλου και υψίστης προσφοράς Μεγάλους Δασκάλους του Γένους. Η λαμπρή αυτή Σχολή υπήρξε για την εποχή της αληθινό Πανεπιστήμιο, στο οποίο διδάσκονταν τα παρακάτω μαθήματα: Αρχαία ελληνικά, Θεολογία, Λατινικά, Φιλοσοφία, Μαθηματικά, Φυσική Ρητορική, Βυζαντινή Μουσική, Αστρονομία, Ποιητικά, Γραμματικά, Βιολογία, Ζωολογία, Γνώσεις Ιατρικής και Αγιογραφία.

Τα κτήριο της Σχολής ήταν πέτρινο και διώροφο. Βρισκόταν απέναντι από τον υπάρχοντα κλιμακωτό πορόλιθο, ο οποίος χρησίμευε για θερινή έδρα διδασκαλίας, πάνω στον οποίο υπάρχει εντοιχισμένη μαρμαρόπλακα με ιστορικές πληροφορίες. Γύρωθεν της Σχολής υπήρχαν πολλά οικήματα, κελιά, ξενώνας, οικοτροφείο για τους σπουδαστές, μαγειρείο και πλούσια βιβλιοθήκη με 4.000 βιβλία ελληνικά και ξενόγλωσσα. Σήμερα σώζεται μόνο ένα αντίτυπο του λεξικού του Ησίοχου (έκδοσης Άλδου Μανουτίου Βενετία 1514), με ιδιόχειρη αφιέρωση του Ευγενίου: «… από το κελλίον της ανηλίου Γούβας, Βραννιανών εν έτη σωτηρίω αχ ́π ́α ́ (1681), στον ευεργέτη του, φίλο και πνευματικό τέκνο, Φώτιο».

 Σοφά λόγια του Οσίου Ευγενίου (1596-1682)

• Την ευεργεσίαν θέλει να την θυμάται ο άνθρωπος πάντοτε και με λόγον, αν είναι δυνατόν και με έργον.
• Εκείνα, όπου είναι ενώπιον του Θεού καλά, εκείνα είναι και αληθινά καλά και δόκιμα.
• Ουκ αναμένομεν ημείς τους εκ των πολλών επαίνους και φήμας τας ανωφελείς και ματαίας… Αλλ’ επί τω Θεώ τας ελπίδας αναρτώμεν…
• Δαιμόνιον τι κτήμα και τίμιον η αρετή… Φρόντιζε των καλών έργων και προτίμα πάντα των ρεόντων τα μένοντα.

Σοφά λόγια του Βραγγιανίτη Αναστασίου Γορδίου (1654-1729)

• Και αν είχα και θησαυρόν χρημάτων, ήθελα τον εξοδιάσει εις θησαυρόν βιβλίων.
• Χρυσίον ή ιματισμού ή δόξης κενής ουκ εφρόντισα.
• Ευτυχία μας είναι να έχωμεν ένας με τον άλλον τελείαν αγάπην.
• Κόσμει ταν έλαχες Σπάρταν (Έχεις χρέος να βοηθάς τη γενέτειρά σου).
• Ο Χριστός είναι ο νοητός της δικαιοσύνης ήλιος.

Η καθ’ όλα άξια και δραστήρια αρχαιολόγος της 7ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Σταυρούλα Σδρόλια, ύστερα από συστηματικές και νόμιμες ανασκαφικές έρευνες έφερε στο φως τα θεμέλια μέρους του κτηριακού συγκροτήματος και πλακόστρωτους χώρους. Ευελπιστούμε στην αναστήλωση τηςΣχολής, η οποία και θα σκηνογραφεί το αυθεντικό και πολύτιμο παρελθόν του χωριού μας.

Η αίγλη της υπήρξε πολύ μεγάλη, ώστε μαζί με τις Σχολές Καρπενησίου και Φουρνά να ονομάζονται Σχολές των Αγράφων. Ο Ηπειρώτης λόγιος, του περασμένου αιώνα, Ματθαίος Παρανίκας, αξιολογώντας τις Σχολές των Αγράφων και την προσφορά της αυτόφωτης τριανδρίας, Ευγενίου, Γορδίου και Θεοφάνη, από τη Φουρνά, γράφει: «Η Σχολή της πενιχράς μονής της Αγίας Παρασκευής των Βραγγιανών, αν μη εφάμιλλος των Σχολών Ιωαννίνων και Αθηνών, ωφέλησε όμως τα μέγιστα τα μέρη των Αγράφων, της παρακείμενης Θεσσαλίας, την Παραχελωίτιδα χώραν και την λοιπήν Αιτωλίαν. Το Καρπενήσι, τα Άγραφακαι το Μεσολόγγι διέπρεψαν πάντοτε μεταξύ των νεωτέρων χρόνων, οι δε Αγραφιώται καισήμερον έτι πρόσκεινται πολλοίς των ομογενών παράδειγμα φιλοπονίας και φυλογενείας. Οι δε εκείνοι μακάριοι δάσκαλοι, Ευγένιος, Αναστάσιος και Θεοφάνης δια της ευαρέστου πολιτείας αυτών, δια της από στόματος διδασκαλίας εν τη Σχολή και δια από του άμβωνοςκηρύγματος και εν υπαίθρω και εν τοις χωρίοις και δια της προστασίας ην παρείχον τοις δεομένοις δια της παρά τοις ισχυροίς της ημέρας υπολήψεώς των, εγένοντο όντως ευεργέται του Γένους ημών, όπερ ευγνώμον πάντοτε την χάριν διατηρήσει αΐδιον».

Ο ιστορικός Κ. Σάθας, στα 1782, χαρακτήρισε τη Σχολή Γούβας Βραγγιανών ή Ελληνομουσείον Αγράφων σημαντικής σπουδαιότητας, η οποία εξέπεμψε τις ζωογόνες ακτίνες της και πέραν της ελληνικής επικράτειας, στην Ιταλία, στη Ρουμανία και στην Αυστρία, αφού άξιοι μαθητές της εργάστηκαν ως δάσκαλοι στις χώρες αυτές, έγιναν δε κάποιοι και αξιωματούχοι στις παραδουνάβιες χώρες, Μολδαβία και Βλαχία.

Στη Σχολή εκτός από τον ιδρυτή της Ευγένιο, δίδαξαν και οι καθ’ όλα άξιοι συνεχιστές του:

Ο Βραγγιανίτης ευφυέστατος Αναστάσιος Γόρδιος, ο Νικόλαος Μαζαράκης, ο ιερομόναχος Σάββας από το Τροβάτο, ο εκ Φουρνά Θεοφάνης, ο Δαμασκηνός Αγγελοκαστρίτης, ο Χρύσανθος ο Αιτωλός (αδελφός του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού) κ.ά.

Μαθητές της Σχολής: Ο Βραγγιανίτης επιφανής δάσκαλος Δημήτριος Χατζηπολυζώης,  Δαμασκηνός ο Αιτωλός, Γεράσιμος ο Ακαρνάν, Σάββας ο αγαθός, Ιωνάς, Ζαχαρίας, Καλλίνικος ο Ακαρνάν, Ιάκωβος από Άρτα, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και δεκατέσσερις μαθητές έγιναν Επίσκοποι και ένας, ο Καλλίνικος έγινε Πατριάρχης στην Κωνσταντινούπολη.

 Η Σχολή με τους φωτισμένους, ενάρετους, πατριδολάτρεις και εθνικούς ευεργέτες δασκάλους, κληρικούς και λαϊκούς ήταν μεγάλο επίτευγμα για το υπόδουλο και βασανισμένο Έθνος. Συνέβαλε τα μέγιστα στη διατήρηση της πνευματικής κληρονομιάς του Έθνους, στη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων στη Δύση, στην πνευματική αναγέννηση και στη λευτεριά της πατρίδας.

Όλη αυτή η ανυπολόγιστη και πολύτιμη προσφορά της οφείλεται στους αυτόφωτους δασκάλους της Ευγένιο, Αναστάσιο Γόρδιο και Θεοφάνη οι οποίοι είχαν τη μεγαλοσύνη του Χριστού, γιατί έζησαν για όλους και κοιμήθηκαν για όλους. Ήταν καθαρά, διαυγή μυαλά, που γνώριζαν και ανακλούσαν το πνεύμα όπως το διαμάντι. Είχαν αληθινή και ακλόνητη πίστη, εγκαρτέρηση και υπομονή. Αντανακλούσαν τη σοφία της θείας συνειδητότητας.

Είμαστε περήφανοι για την προγονική μας κληρονομιά, την αγκαλιάζουμε με σεβασμό,με αγάπη και προσπαθούμε να τη μελετήσουμε, να τη διασώσουμε και να την αναδείξουμε.Καθολική είναι η αναγνώριση και πολύτιμη η προσφορά της Σχολής και των ευεργεσιώντης, καθώς και των αυτόφωτων Μεγάλων Δασκάλων της και εθνικών ευεργετών. Στη λαμπρή Σχολή Γούβας Βραγγιανών ή Ελληνομουσείον Αγράφων και στην ιερήμνήμη των Μεγάλων Δασκάλων του Γένους αφιερώνω εγκάρδια, ευγνώμονα και ευλαβικά το παρακάτω ποίημά μου:

Στους Δασκάλους της Σχολής Γούβας Βραγγιανών

Στα Βραγγιανά τα ξακουστά, στη Γούβα την «ηλιοστερή»

τις Μούσες τους οδήγησαν Δάσκαλοι εκπληκτικοί.

Δίχως τιμές και πλούτη, πιστά αγωνιζόμενοι,

εμεγαλούργησαν «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι».

Ευγένιος Γιαννούλης, ο ενάρετος Αιτωλός,

Δάσκαλος και Όσιος, ταπεινόφρονας, ιερός,

πατριδολάτρης, φωτισμένος, φιλοπρόοδος νους

σε χρόνους τρομερά δεινούς, δόλιους και σκοτεινούς,

ίδρυσε και λειτούργησε με βάσανα και κόπους,

πλάθοντας για το Έθνος μας επιφανείς ανθρώπους,

των Βραγγιανών Γένους Σχολή, αυτόφωτη, μεγάλη,

προσφέροντας στους Έλληνες πίστης, παιδείας κάλλη.

Αναστάσιος Γόρδιος, ο πολυσοφότατος,

φωτισμένος, φλογερός δάσκαλος, οσιότατος

ένθερμος και εγκάρδιος Ευγενίου μαθητής,

ιδανικών αμόλυντων και άχραντων ζηλωτής.

Χατζηπολυζώης Δημήτριος, ο επιφανής,

ο ενάρετος, ο διάσημος και πολυμαθής,

το Γένος καθοδήγησε μ’ Ελληνική Παιδεία,

με πίστη και με αρετή για την ελευθερία.

Ο Αντώνιος, ιερομόναχος, ο Τροβατιανός,

δάσκαλος, λαμπρότατος, μορφωμένος, ξακουστός

και Σάββας, Ευγενίου Γιαννούλη, αγνός μαθητής,

σχολάρχης Βραγγιανών Σχολής, μέγας και πολυσχιδής.

Σεβάσμιοι Πατριάρχες, δάσκαλοι και παπάδες,

αρματολοί και κλέφτες και άξιοι Δεσποτάδες,

πλάστηκαν και γαλουχήθηκαν στη φωτεινή Σχολή,

Αγράφων Ελληνομουσείο, στη Γούβα τη λαμπρή.

Ήλιοι αναδείχτηκαν, αγωνιστές και σκαπανείς,

και κήρυκες χαλκέντεροι, δάσκαλοι και συγγραφείς,

ταπεινόφρονες και γενναιόψυχοι πατριώτες,

αστείρευτοι Αρετής και Λευτεριάς αιμοδότες.

Αιώνια τους πρέπει η δόξα και η τιμή,

για προσφορά πολύτιμηκαι μνήμη αγαθή,

στο Γένος μας, στο Έθνος μας, στην πίστη την Αγία,

στη λευτεριά, στην αρετή και ανθρώπων ευτυχία.

 

Το 1832 τα Βραγγιανά βρίσκονται στα σύνορα του ελεύθερου ελληνικού κράτους και οι Βραγγιανίτες περιχαρείς και περήφανοι ύψωσαν την ελληνική σημαία στο βουνό, που δεσπόζει βόρεια του χωριού και το οποίο από τότε ονομάζεται Σημαία (1750 μ.). Το 1836 η Κοινότητα Βραγγιανών υπαγόταν στο Δήμο Αγραίων, Αιτωλοακαρνανίας, το 1876 στο Δήμο Αγράφων με 6 χωριά, το1912 δραστηριοποιήθηκε ως Κοινότητα, το 1998 υπάχθηκε στον Καποδιστριακό Δήμο Αγράφων με 6 χωριά και το 2010 στο νυν Δήμο Αγράφων.

Οι 4 μεγάλες καταστροφές των Βραγγιανών:

Το χωριό υπέστη τέσσερις μεγάλες καταληστεύσεις και συμφορές. Η πρώτη ήταν με τα Ορλωφικά το 1770. Οι Τουρκαλβανοί επιστρέφοντας από την κατάπνιξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, επιδόθηκαν σε λεηλασίες, αρπαγές και μεγάλες καταστροφές. Έβαλαν φωτιά στο Διοικητήριο, απ’ όπου πήρε φωτιά και κάηκε ολοσχερώς η εκκλησία της Παναγίας, καθώς και ο κεντρικός Μαχαλάς με τις εκκλησίες, Αγία Μαρίνα, Αγία Βαρβάρα μέχρι και τον Άϊ-Γιώργη. Επίσης έβαλαν φωτιά σε ξενώνες και κελιά της μονής Αγίας Παρασκευής, και πιθανόν τότε να κάηκε και η περιώνυμη Σχολή Γούβας.

Η δεύτερη και μεγαλύτερη καταστροφή συντελέστηκε όταν, στις 7 Μαΐου του 1806, ήρθε στο χωριό απ’ το λημέρι του, κοντά στον Άϊ-Νικόλα σε υψόμετρο 1.550 μ., σε δάσος από οξιές και έλατα, ο Κατσαντώνης με τα παλικάρια του. Το έμαθαν οι Τουρκαλβανοί. Ήρθαν και λεηλάτησαν το χωριό και προκάλεσαν τεράστιες και ανεπανόρθωτες φθορές. Αφορμή και αιτία η πρόθυμη φιλοξενία και βοήθεια που παρείχαν οι Βραγγιανίτες στον αντρειωμένο και ανυπότακτο Κατσαντώνη και τους τολμηρούς και γενναίους μαχητές, συντρόφους του.

Το 1823 έγινε η τρίτη φρικιαστική καταστροφή σε σπίτια, εκκλησίες και γιδοπρόβατα σε όλη την περιοχή των Αγράφων από τον πασά της Σκόδρας (Νομός και Επαρχία της Αλβανίας) Μουστάη ή Μαχμούτ.

Και η τέταρτη τραγική και ανεπανόρθωτη συμφορά έγινε την αποφράδα μέρα της 2ας Φεβρουαρίου 1917, όπου ο πολυπληθέστερος και κεντρικός μαχαλάς, Άγιοι Απόστολοι, υπέστη ολοσχερή, βραδεία καθίζηση, γεγονός που επέτρεψε τη μεταφορά των οικοσκευών, των φορητών εικόνων και των ιερών αντικειμένων της εκκλησίας στον ασφαλή Μαχαλά Καψαλέικα ή Αϊ-Γιάννη, ο οποίος από τότε ονομάζεται Απάνω Μαχαλάς.

Έπειτα απ’ όλες αυτές τις θλιβερές και ανεπανόρθωτες καταστροφές το χωριό έχασε την επάξια, γνωστή αίγλη του.

Επαγγέλματα του χωριού:

Μεγάλη ανάπτυξη παρουσίασε η κτηνοτροφία και η παραδοσιακή βιοτεχνία. Στη σημερινή θέση Αργαλειά υπήρχαν στημένοι αργαλειοί, οι οποίοι παρήγαγαν μάλλινα υφαντά εκλεκτής ποιότητας όπως: φλοκάτες, βελέντζες, μάλλινα σκουτιά, δίμητα, μαλλιώτες, τσόλια και κάπες, που προμήθευαν το Γαλλικό Στρατό. Ταυτόχρονα ανάπτυξαν το εμπόριο των τυροκομικών προϊόντων, των δερμάτων και των μαλλιών, την τσαγκαρική και τη ραφτική τέχνη, την αγιογραφία, την κατασκευή όπλων, σπαθιών και μπαρούτης, απ’ όπου και η ονομασία του οικισμού Σπαθάδες, νυν Ζερβομαχαλάς, την κατασκευή μπρούτζινων σκευών, στο Βαλάρι, την ανέγερση καμαρωτών, πέτρινων γεφυριών, Κακού και Δένδρου. Ανήγειραν πέτρινο μεγαλόπρεπο, ψηλό κτήριο Διοικητήριο κοντά στην εκκλησιά της Παναγίας, το οποίο έκαψαν οι Τουρκαλβανοί το 1770 και η φωτιά μεταδόθηκε κι έκαψε ολοσχερώς την εκκλησία και όλο τον αρχοντικό, κεντρικό μαχαλά, τους ιερούς ναούς της Αγίας Μαρίνας, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Γεωργίου μέχρι τα σπίτια των Αλεξαίων.

Οικισμοί Βραγγιανών:

Τα Μεγάλα Βραγγιανά αποτελούνται από πολλούς ιστορικούς οικισμούς όπως: Καψαλέικα, που παλιά κατοικούνταν από τις οικογένειες των μεγαλοτσελιγκάδων Καψαλαίων και αργότερα Ιωάννης ο Θεολόγος από την ομώνυμη αρχαία εκκλησία (1590). Σήμερα ονομάζεται Απάνω Μαχαλάς, που περιλαμβάνει και την περιοχή του οικισμού των Αγίων Αποστόλων, ο οποίος υπέστη τη φοβερή καθίζηση στις 2 Φεβρουαρίου 1917. Οι Στανάδες, που είχε παλιά πολλές στάνες τσελιγκάδων με ονομαστό το Στάνο, απ’ όπου πήρε ο οικισμός το όνομά του, καθώς και η μονή της Παναγίας της Στάνας, στα Επινιανά, η οποία λέγεται πως την έχτισε με χρήματά του ο Στάνος. Ο παλιός οικισμός Σπαθάδες με τα εργαστήρια όπλων και σπαθιών, σήμερα Ζερβομαχαλάς, Γραμματικάδες, όνομα και πράμα, σήμερα Παρθενέικα, Καλυβάκια, Μεράντζες, Αργαλειά, Παλιοχώρι ή Βαλάρι παλιά με τα χυτήρια ορειχάλκου και την παραγωγή μπαρούτης, η Κουστέσα, ο Δένδρος και οι θερινοί κτηνοτροφικοί οικισμοί, Κριθάρια, Έλατος, Καρυά, Χαλιμουρδέικα, Μπορμποτσιλιά, Ξοδιάσελο και Γούβα.

Το κέντρο του χωριού πριν το 1800 ήταν συγκεντρωμένο από τον οικισμό των Αγίων Αποστόλων προς τον Αϊ-Γιώργη, την Αγία Βαρβάρα, την Αγία Μαρίνα και μέχρι την Μητροπολιτική εκκλησία της Παναγίας. Όλος ο Μαχαλάς ήταν καλυμμένος με αρχοντόσπιτα, πλατείες και πλακόστρωτους δρόμους και ασφυκτικά πυκνοκατοικημένος.

Πρόσφατο παρελθόν:

Στο πρόσφατο παρελθόν έχουμε τους αλησμόνητους και δοξασμένους ήρωες, οι οποίοι θυσιάστηκαν για τη λευτεριά της πατρίδας και τα πανανθρώπινα ιδανικά στους αιματηρούς πολέμους του 1912-1913, 1940-1941 και στον καταραμένο εμφύλιο του 1946-1950. Σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης παραθέτουμε τα ονοματεπώνυμα των Μεγαλοβραγγιανιτών ηρώων μας:

Γεώργιος Ι. Αργυρίου Στέφανος Ι. Φιλίππου

Δημήτριος Θ. Ανδρώνης Νικόλαος Δ. Αραπίτσας

Ηλίας Ι. Ιωάννου Γεώργιος Ι. Τσιώλης

Βασίλης Ι. Στούμπος Παναγιώτης Κ. Τσιώλης

Λεωνίδας Γ. Παπαδόπουλος Κων/νος Π. Τσιώλης

Νικόλαος Δ. Χρήστου Θεόδωρος Δ. Μπετχαβάς

Δημήτριος Γ. Γατής Γρηγόριος Ι. Ιωάννου

Ηλίας Χρ. Αντωνίου Αλέξανδρος Θ. Καραμπάς

Σταύρος Γ. Κασιώνης Ιωάννης Γ. Χρήστου

Γεώργιος Δ. Κασιώνης Σπύρος Γ. Στούμπος,

Δημήτριος Βαΐτσης

1940-1941

Γεώργιος Ν. Αλεξάκης

Παναγιώτης Ν. Ιωάννου

ΗΡΩΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΑΣ

Παναγιώτης Γ. Κραβαρίτης

Βασίλειος Β. Στούμπος

Αλέξανδρος Α. Κόρκος

1946-1950

Θεόδωρος Γ. Αργυρίου

Αναστάσιος Κ. Ιωάννου

Χαράλαμπος Α. Τσιώλης

Ιωάννης Γ. Χαλιμούρδας

Ιωάννης Γ. Χρήστου

Δημήτριος Γ. Παπαδόπουλος

Το φθινόπωρο, του 1947 οικογενειακώς οι κάτοικοι εκπατρίστηκαν από την ίδια την Πολιτεία, η οποία τους εγκατέστησε σε επιταγμένα και φιλόξενα σπίτια των κατοίκων της
Καρδίτσας και των περιχώρων, λόγω του επάρατου εμφυλίου πολέμου, για να μη βρίσκουν οι αντάρτες προστασία και τροφή. Από το 1947 μέχρι την άνοιξη του 1948 η UNRRA των Ηνωμένων Εθνών Διοίκησης και βοήθεια κυρίως αποκατάστασης, υπήρξε πολύτιμος αρωγός σε τρόφιμα και ρουχισμό. Από τον Ιούνιο του 1948 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1952 ανέλαβε την οικονομική και υλική βοήθεια των ανταρτοπλήκτων το γνωστό σχέδιο Μάρσαλ. Την άνοιξη του 1950 επέστρεψαν οι Βραγγιανίτες στο εγκαταλελειμμένο και παραμελημένο χωριό τους και προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν τα σπίτια τους με την ανθρωπιστική βοήθεια του ευεργετικού σχεδίου Μάρσαλ).

Παρά ταύτα η ζωή τους ήταν βασανισμένη. Λίγα άγονα χωραφάκια και λιγοστά γιδοπρόβατα, εκτός από τους κτηνοτρόφους με τα μεγάλα κοπάδια. Άνοιγαν και επισκεύαζαν τις μουλαρόστρατες με τα τσαπιά, τους λοστούς, τις πυραμίδες (είδος σιδερένιου μοχλού όπως ο λοστός) και τα φτυάρια. Ανύπαρκτες υποδομές σε αμαξιτό δρόμο, ηλεκτρικό φως, νερό και τηλέφωνο και συνθήκες διαμονής και διαβίωσης πρωτόγονες και υποτυπώδεις. Ευτυχώς είχαν Σχολείο και δάσκαλο για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, ιερέα για την εκπλήρωση των θρησκευτικών τους καθηκόντων και αγροφύλακα για την προστασία των σπαρμένων με φυτά χωράφια. Δυστυχώς όμως και τον ανάλγητο, νομοταγή χωροφύλακα, που κυνηγούσε τους καπνιστές με το λαθραίο καπνό και στριφτό τσιγάρο, τους προσήγαγε στο Σταθμό Χωροφυλακής Τροβάτου, όπου και τους επέβαλε δυσβάστακτο χρηματικό πρόστιμο, για τη στήριξη της καπνοβιομηχανίας.

Στα 1960 αρχίζει δειλά-δειλά η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, η οποία κορυφώνεται το 1970 και μετά. Όπου και αν πήγαν ή εγκαταστάθηκαν οι Βραγγιανίτες σύντομα προόδεψαν. Απόκτησαν σύγχρονα, άνετα σπίτια, αυτοκίνητα, επιχειρήσεις, σπούδασαν και μόρφωσαν τα παιδιά τους.

Το καλοκαίρι η μόνιμη και γλυκιά νοσταλγία τους ξαναφέρνει στη γενέτειρα μαζί με τους νέους και συμμετέχουν αντάμα από καρδιάς στις πολιτιστικές εκδηλώσεις, στα ανταμώματα και στα καθιερωμένα πανηγύρια του ιστορικού και αληθινά παραδεισένιου τόπου τους.

Τα Μεγάλα Βραγγιανά είναι κατάσπαρτα από μνημεία και ερείπια Εκκλησιών, πύργων και αρχοντόσπιτων, τα οποία μαρτυρούν τη λαμπρή ιστορία τους και την οικονομική και πνευματική άνθιση του παρελθόντος. Κοσμούνται από θεία και μονάκριβα δώρα.

Βιβλιογραφία:

       Τα τρία βιβλία του Μεγαλοβραγγιανίτη αξιόλογου συγγραφέα Χριστόφορου Αλεξάκη:

1. Βραγγιανά Αγράφων και Ελληνομουσείο Αγράφων (1990)
2. Τα γράμματα στην περιοχή των Αγράφων κατά την Τουρκοκρατία (2004)
3. ΑΓΡΑΦΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΝΗΜΕΙΑ (2013)
4. Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ
5. Επιγραφικά από ναούς των Βραγγιανών Ευρυτανίας, Σταύρου Γουλούλη Ιστορικογεωγραφικά, τόμος 2ος, Γιάννενα – Θεσσαλονίκη 1988.
6. Ευγένιος ο Αιτωλός και το φερώνυμον Ελληνομουσείον, Παναγιώτης Βλάχος 1976.
7. Επιγραφαί έξι εκκλησιών Αγράφων, Γ. Παυλίδης
8. Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός και οι σπουδαιότεροι μαθητές των Αγράφων, Αθήνα, 1960.
9. Παραδοσιακό Δίκαιο και οικονομία του τσελιγκάτου, Μάρκου Α. Γκιόλια, Αθήνα, 2004.
10. Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός, Πάνος Ι. Βασιλείου, Αθήνα, 1980.

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να καλείτε στον Πρόεδρο της Τοπικής Κοινότητας Βραγγιανών, κ. Αργυρίου Γεώργιο στο τηλ. : 6972939002